Ses kısıklığı önlem ve tedavi önerileri

Ses kısıklığı önlem ve tedavi önerileri
Ses kısıklığı seste anormal değişiklikler anlamına gelen bir terimdir. Ses kısılması olduğunda ses fısıltılı, çatlak, zorlanmış olarak duyulabilir ya da sesin şiddetinde veya tonunda değişiklik olabilir. Sesteki değişiklikler genellikle ses telleriyle ilgili bozukluklara bağlıdır. Ses telleri larenkste (gırtlak) bulunan ses oluşumuna yarayan kısımlardır. Fısıltı sırasında ses telleri birbirinden ayrıdır. Konuşma veya şarkı söyleme sırasında bir araya gelirler ve akciğerlerden hava çıkarken titreşerek ses üretirler. Ses tellerinin daha hızlı titreşimi daha yüksek perde ses oluşturur. Ses tellerinin düşmesi ya da düzensizleşmesi uygun şekilde bir araya gelme fonksiyonunu bozar ve seste değişikliğe yol açar.
Sebepleri nelerdir?
Ses kısıklığının birçok nedeni vardır. Ancak bunların çoğu ciddi değildir ve kısa zamanda düzelme ile sonuçlanır. En yaygın neden akut larenjittir. Akut larenjit genellikle soğuk algınlığına, viral üst solunum yolları enfeksiyonlarına ya da viral üst solunum yolları enfeksiyonlarına ya da aşırı ve uzun süreli bağırmaya bağlıdır. Ses kısıklığının daha fazla sürmesi genellikle sesin çok fazla süre yüksek volümde veya uzun süreli uygun olmayan şekilde kullanımına bağlıdır. Sesin böyle kullanımı nasıra benzeyen ses teli modüllerine (Şarkıcı nodülü) veya ses teli poliplerine yol açabilir. Nodül profesyonel yaşamda sesini aşırı derecede çok kullanan erişkinlerde ya da oyun sırasında çok bağıran çocuklarda yaygındır. Polipler veya nodüller nadir olarak kansere yol açarlar.

Erişkinlerde ses kısıklığının yaygın bir nedeni gastroözofageal reflüdür. Bu hastalıkta mide asidi yutaktan yukarı çıkarak ses tellerini tahriş eder. Bu hastaların çoğunda mide hastalarında görülen yanma şikayetleri yoktur. Ses genellikle sabahları kötüdür ve günün ilerleyen saatlerinde düzelir. Bu hastalar boğazda bir şişlik (yumru) hissi ve yapışkan mukus varlığından şikayet ederler ve boğazlarını temizlemek için aşırı bir istek gösterirler. Sigara içme ses kısıklığının bir diğer nedenidir. Sigara gırtlak kanserinin ana nedeni olduğundan sigara içenlerde uzun süreli ses kısıklığı KBB uzmanına gitmeyi gerektirir. Ses kısıklığına yol açan nadir nedenler arasında; alerjiler, troid bezi hastalıkları, sinir sistemi ile ilgili hastalıklar, gırtlağın yaralanmaları ve bazen normal adet dönemi yer alır. Yaşlılıkla birlikte sese bir miktar kısıklık olması doğaldır.

Ses kısıklığını kim tedavi edebilir?
Soğuk algınlığına veya gribe bağlı ses kısıklığı aile hekimleri, çocuk ve dahiliye uzmanlarınca da değerlendirilebilir. Ses kısıklığı iki haftadan uzun sürüyorsa ve bilinen bir neden yoksa KBB uzmanına muayene olmaları gerekmektedir. Ses problemleri en iyi şekilde sesin fonksiyonlarını bilen profesyonel bir ekip tarafından değerlendirilir. Bu ekip için KBB uzmanı, konuşma bozuklukları uzmanı ve şan hocası bulunmaktadır. Ses bozukluklarının birçok farklı tipi vardır. İpuçları ancak profesyonel ekiplerce değerlendirilmektedir.

KBB Uzmanına ne zaman gitmeliyim?
- Ses kısıklığınız 2-3 haftadan uzun sürmüşse,
- Ses kısıklığına aşağıdaki nedenlerden biri ya da birkaç eşlik ediyorsa,
- Grip veya soğuk algınlığı dışında bir ağrı,
- Kanlı öksürük,
- Yutma güçlüğü,
- Boğazda kitle hissi,
- Birkaç günden fazla süren ses kaybı veya seste ciddi değişiklik.

Ses kısıklığı nasıl değerlendirilir?
KBB uzmanı ses kısıklığı ve genel sağlık hikayenizi tam olarak alacaktır. Doktorunuz küçük bir ayna ile ya da değişik optik cihazlarla ses tellerinizi muayene edecektim. Muayenenin videoya kaydı rahatsızlığı tamanaliz etmeye yardımcı olacaktır.

Bu işlemler rahatsızlık verici değildir ve hastaların çoğu tarafından tolere edilmektedir. Bazı hastalarda akustik analiz olarak bilinen özel testler sesin değerlendirilmesi için önerilebilir. Bunlara sesteki düzensizlikler sesin akustik içeriği, hava akımı ve diğer özellikler ölçülür. Elde edilen sonuçlar tanıda ve tedavide yararlıdır.

Ses bozuklukları nasıl tedavi edilir?
Ses kısıklığının tedavisi nedene yöneliktir. Ses kısıklıklarının çoğu, sesin dinlendirilmesi ve kullanımının yeniden düzenlenmesi ile tedavi edilebilir. Doktorunuz sesi kullanma ile ilgili bazı önerilerde bulunacaktır. Polip veya bazı nodüllere de küçük bir operasyon önerilecektir.

Sigarayı bırakma ve sigara içilen ortamlardan uzak durma bütün hastalar için önerilir. Sıvı alınması yararlıdır.

Konuşma/dil bozuklukları uzmanı bazı ses bozukluklarını giderebilen rehabilitasyonu sağlayabilmektedir. Bazen hastalar yüksek sesle konuşma, bağırma gibi aşırı kullanım ve sigara içimi gibi kötü alışkanlıklara sahip olmaktadır. Konuşma eğitimi ile sesin daha doğru çıkartılması öğretilebilir. Nodül gibi problemler çözülebilir. Hastaların sorunu özellikle şarkı söyleme ile ilgili ise şan hocası hastanın tekniğini düzelterek sorunu çözebilir.

Hafif ses kısıklığını önlemek ve tedavi etmek için ne yapabilirim?
- Sigara içiyorsanız bırakınız.
- Alkol ve kafein gibi vücudu susuz bırakan faktörlerden uzak durunuz.
- Pasif sigara içicisi olmaktan kurtulunuz.
- Bol miktarda su içiniz.
- Evinizi nemlendiriniz.
- Baharat ve alkolden uzak durunuz.
- Sesinizi çok uzun süre ve çok şiddetli kullanmaktan uzak durunuz.
- Profesyonel ses eğitimi alınız.
- Sesiniz bozuk ve kısık ise konuşma ve şarkı söylemekten kaçınınız (Burkulmuş bilekle yürümemek gibi).